Symptomen paniekaanval: herken de signalen op tijd

Een paniekaanval kan iedereen overkomen, op elk moment en vaak zonder duidelijke aanleiding. Het kan een intense en beangstigende ervaring zijn waarbij je het gevoel hebt de controle te verliezen. Juist daarom is het belangrijk om te weten wat de symptomen zijn en hoe je deze herkent. Door inzicht te krijgen in de signalen van een paniekaanval, ben je beter voorbereid en neem je sneller de juiste stappen om ermee om te gaan.

Paniekaanval symptomen: hoe herken je een paniekaanval?

Een paniekaanval kan uit het niets lijken te komen en je compleet overvallen. De symptomen van een paniekaanval zijn intens en kunnen je het gevoel geven dat er iets ernstig mis is met je gezondheid. Gelukkig zijn paniekaanvallen op zichzelf niet levensbedreigend, maar het is wel belangrijk om de symptomen te herkennen waardoor je sneller de juiste ondersteuning kunt zoeken en manieren kunt vinden om jezelf te kalmeren en de aanval te doorstaan.

Bij een paniekaanval kun je te maken krijgen met verschillende lichamelijke en mentale symptomen, zoals:

• Hartkloppingen of een snelle hartslag

• Zweten en koude rillingen

• Trillen of beven

• Kortademigheid of het gevoel geen lucht te krijgen

• Beklemmend gevoel op de borst

• Misselijkheid of buikklachten

• Duizeligheid, licht in het hoofd of het gevoel flauw te vallen

• Tintelingen of een verdoofd gevoel

• Opvliegers of juist koude rillingen

• Gevoel van onwerkelijkheid (derealisatie) of het gevoel buiten jezelf te staan (depersonalisatie)

Deze symptomen kunnen afzonderlijk of in combinatie optreden en bereiken vaak hun piek binnen enkele minuten.

Symptomen angstaanval versus paniekaanval: de verschillen

De termen angstaanval en paniekaanval worden vaak door elkaar gebruikt, maar er zijn subtiele verschillen. Een angstaanval ontwikkelt zich meestal geleidelijk en is vaak gekoppeld aan een specifieke stressfactor. Bij een paniekaanval daarentegen ervaar je plotseling een intense golf van angst zonder duidelijke aanleiding. De symptomen van een angstaanval lijken veel op die van een paniekaanval, maar de piek en intensiteit zijn vaak minder heftig. Toch kan het voor de persoon zelf net zo beangstigend aanvoelen.

Kenmerken paniekaanval die je kunt herkennen

Een paniekaanval kan je het gevoel geven dat je een hartaanval krijgt of dat je de controle verliest. Dit komt doordat de aanval vaak onverwacht begint, meestal zonder duidelijke aanleiding. De aanval duurt meestal tussen de 5 en 20 minuten en gaat gepaard met hevige fysieke reacties.

Na een aanval kan de angst voor een volgende aanval ontstaan, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag. Dit vermijdingsgedrag kan ervoor zorgen dat je je steeds meer terugtrekt uit dagelijkse situaties, waardoor je leven ingrijpend verandert en je minder kunt genieten van de dingen die je belangrijk vindt.

Symptomen paniekaanval vrouw vs. man

Hoewel de symptomen van een paniekaanval vaak hetzelfde zijn voor ieder geslacht, zijn er enkele verschillen tussen mannen en vrouwen.

Symptomen paniekaanval vrouw:

• Meer last van misselijkheid en buikklachten

• Emotionele reacties, zoals huilbuien

• Vermoeidheid na de aanval

Symptomen paniekaanval man:

• Spierpijn en spanning

• Prikkelbaarheid of agitatie

• Neiging om gevoelens te onderdrukken, wat paniek kan verergeren

Hoe voelt een paniekaanval?

Een paniekaanval voelt voor iedereen anders, maar veel mensen beschrijven het als een overweldigende angst die gepaard gaat met het gevoel de controle te verliezen. Dit kan gepaard gaan met intense lichamelijke sensaties, zoals een zwaar gevoel op de borst of een verstikkend gevoel.

Zoals Carolien, een POH-GGZ met ervaring op dit gebied, aangeeft: "Mensen denken vaak dat ze een hartaanval krijgen. Ze voelen zich lichamelijk onrustig en hebben moeite met ademhalen."

Oorzaak paniekaanval: wat kan het triggeren?

Er is niet altijd een duidelijke oorzaak, maar factoren die kunnen bijdragen zijn onder andere stress en overbelasting, erfelijke aanleg, traumatische ervaringen en veranderingen in de hersenchemie. Stress speelt vaak een grote rol, vooral als je langdurig onder druk staat. Dit kan je veerkracht verminderen en je vatbaarder maken voor paniekaanvallen.

Paniekaanval in bed: waarom gebeurt het?

Een paniekaanval in bed kan extra beangstigend zijn. Dit komt vaak doordat je in rust sneller fysieke sensaties opmerkt, zoals hartkloppingen of een gespannen gevoel. Daarnaast zijn er in bed minder afleidende factoren dan overdag. Ook kunnen piekerende gedachten de kop opsteken wanneer je probeert in slaap te vallen; je geest heeft meer ruimte om na te denken of te gaan piekeren. De stress van de dag kan zich opstapelen, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt.

Wat kun je doen tijdens een paniekaanval?

Als je een paniekaanval hebt, probeer dan te blijven waar je bent en focus je op je ademhaling. Adem rustig in door je neus en uit door je mond. Herinner jezelf eraan dat het ongemakkelijk, maar niet gevaarlijk is. Probeer afleiding te zoeken door je te concentreren op een object in de ruimte of door rustige muziek te luisteren. Soms helpt het om een vertrouwd persoon te bellen en je gevoelens te delen.

Tip: Luister ook eens naar deze podcast​​, opent in een nieuw tabblad van hoogleraar Merel Kindt, waarin ze vertelt hoe je van je angsten af kunt komen en je leven weer terugkrijgt.

Wanneer hulp zoeken?

Neem contact op met een professional als je regelmatig paniekaanvallen hebt of als de angst je dagelijks leven beperkt. Ook als je twijfelt of je symptomen door iets anders veroorzaakt worden, is het verstandig om medisch advies in te winnen.

Bij Evie geloven we dat je er niet alleen voor staat. Bij Evie werken we samen om Nederland mentaal fit te maken.

Hoe Evie kan helpen

Evie biedt ondersteuning bij mentale gezondheid. We hebben verschillende modules en hulpbronnen die je kunnen helpen om grip te krijgen op paniekaanvallen. Of je nu zelf hulp zoekt of iemand wilt ondersteunen, bij Evie vind je de ondersteuning die bij jou past, afgestemd op wat jij nodig hebt om mentaal sterker te worden.

Wil je meer weten over hoe Evie je kan ondersteunen? Bekijk dan onze modules en hulpbronnen.

Voor aanvullende informatie over paniekaanvallen, bezoek het Trimbos-instituut​​, opent in een nieuw tabblad, een betrouwbare bron op het gebied van mentale gezondheid.